Artykuł 190 kodeksu karnego reguluje sytuację, w której ktoś grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, a jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Groźba karalna jest ścigana na wniosek pokrzywdzonego. Oznacza to, że organy ścigania nie mogą wszcząć postępowania, dopóki pokrzywdzony nie złoży stosownego wniosku.
Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2006 roku, ochroną objęte zatem zostało poczucie bezpieczeństwa człowieka w zgodzie z jego subiektywnym odczuciem zagrożenia. W związku z tym przyjmowano, że dobrem chronionym przy tym czynie jest wolność w sensie subiektywnym, czyli poczucie wolności, wolność od obawy i strachu.
Treść i forma groźby karalnej
Treścią groźby karalnej jest zapowiedź popełnienia przestępstwa na szkodę zagrożonego lub osoby mu najbliższej.
Kodeks karny nie wskazuje katalogu przestępstw, których zapowiedź zalicza do znamion ustawowych odpowiedzialności karnej, a więc chodzi o każde przestępstwo i przestępstwo skarbowe umyślne, jak i nieumyślne, określone w systemie polskiego prawa karnego.
Tak samo ustawodawca nie wskazuje wprost formy groźby karalnej – nie precyzuje, w jaki sposób sprawca ma ją wykonać.
Groźby karalne mogą być wyrażone zarówno w formie ustnej, pisemnej jak i gestem np. poprzez grożenie pistoletem czy nożem, lub jakimkolwiek innym zachowaniem pod warunkiem, że wynika z niego jasno, że sprawca chce wzbudzić w zagrożonym uzasadnioną obawę, że popełni przestępstwo na jego szkodę lub wobec jego osoby najbliższej.
Kim jest osoba najbliższa?
Zgodnie z art. 115 § 11 kodeksu karnego osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Co oznacza uzasadniona obawa popełnienia przestępstwa?
Uzasadnione odczucie obawy u pokrzywdzonego powstałe w wyniku groźby oznacza, że traktuje on tę groźbę poważnie i uważa jej spełnienie za realne. Odczucie obawy powstaje zatem w oparciu o subiektywne przekonanie adresata groźby o możliwości jej realizacji. Pokrzywdzony uważa, iż niebezpieczeństwo spełnienia groźby jest realne, zatem niebezpieczeństwo realizacji groźby nie musi obiektywnie istnieć. Obiektywna musi być tylko groźba.
Sąd Najwyższy uznał, iż obawa zagrożonego jest uzasadniona wtedy, gdy każdy człowiek o podobnej do zagrożonego osobowości i w podobnej sytuacji również odczuwałby obawę przed taką groźbą.
Groźba karalna a groźba bezprawna
W art. 190 kodeksu karnego zostało ujęte przestępstwo groźby karalnej. Od groźby karalnej należy jednak odróżnić groźbę bezprawną uregulowaną w art. 115 § 12 kodeksu karnego, która jest pojęciem szerszym, obejmującym zarówno groźbę popełnienia przestępstwa (groźba karalna), jak i groźbę spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego, lub jego osoby najbliższej.
