Zawarcie małżeństwa

Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenie, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Małżeństwo zostaje również zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akta małżeństwa. Gdy zostaną spełnione powyższe przesłanki, małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia wolni w obecności duchownego.
Mężczyzna i kobieta, będący obywatelami polskimi przebywający za granicą, mogą zawrzeć małżeństwo również przed polskim konsulem lub przed osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula.

Ustalenie nieistnienia małżeństwa

Jeżeli mimo niezachowania przesłanek dotyczących zawarcia małżeństwa został sporządzony akt małżeństwa, każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić z powództwem o ustalenie nieistnienia małżeństwa.

Kto i na jakiej podstawie może żądać unieważnienia małżeństwa

W przypadku zawarcia związku małżeńskiego, małżeństwo może zostać unieważnione jedynie w przypadku, gdy w chwili jego zawarcia jeden z małżonków:

1. nie miał ukończonych osiemnastu lat. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Unieważnienia małżeństwa zawartego przez mężczyznę, który nie ukończył lat osiemnastu, oraz przez kobietę, która nie ukończyła lat szesnastu albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu lat szesnastu, lecz przed ukończeniem lat osiemnastu, może żądać każdy z małżonków. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku, jeżeli małżonek przed wytoczeniem powództwa ten wiek osiągnął. Jeżeli kobieta zaszła w ciążę, jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku.
2. był ubezwłasnowolniony całkowicie. Unieważnienia małżeństw z powodu ubezwłasnowolnienia może żądać każdy z małżonków. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia, jeżeli ubezwłasnowolnienie zostało uchylone;
3. był dotknięty chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysły takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa. Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać każdy z małżonków. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków po ustaniu tej choroby.
4. pozostawał w związku małżeńskim. Unieważnienia małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim, jeżeli poprzednie małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, chyba że ustanie tego małżeństwa nastąpiło przez śmierć osoby, która zawarła ponowne małżeństwo pozostając w poprzednio zawartym związku małżeńskim;

Nie mogą także zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo ani powinowaci w linii prostej. Jednakże z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi. Unieważnienia małżeństwa z powodu pokrewieństwa między małżonkami może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny. Unieważnienia małżeństwa z powodu powinowactwa między małżonkami może żądać każdy z małżonków.

Nie mogą również zawszeć ze sobą małżeństwa przysposabiający i przysposobiony. Unieważnienia małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami może żądać każdy z małżonków. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami, jeżeli stosunek ten ustał.

Małżeństwo może zostać również unieważnione jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało złożone:

1. przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli;
2. pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony;
3. pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste.

W wymienionych powyżej przypadkach unieważnienia małżeństwa może żądać małżonek, który złożył oświadczenie dotknięte wadą. Jednakże nie można żądać unieważnienia małżeństwa po upływie sześciu miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą – a w każdym wypadku po upływie lat trzech od zawarcia małżeństwa.

W razie zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika mocodawca może żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane. Jednakże nie można z tego powodu żądać nieważnienia małżeństwa, jeżeli małżonkowie podjęli wspólne pożycie.

Ogólną zasadą jest, że nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu. Nie dotyczy to jednak unieważnienia z powodu pokrewieństwa między małżonkami oraz z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w chwili zawarcia małżeństwa w zawartym poprzednio związku małżeńskim.

Jeżeli jeden z małżonków wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienie może nastąpić także po śmierci drugiego małżonka, na którego miejsce w procesie wstępuje kurator ustanowiony przez sąd. W razie śmierci małżonka, który wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienia mogą dochodzić jego zstępni. Orzekając unieważnienie małżeństwa sąd orzeka także, czy i który z małżonków zawarł małżeństwo w złej wierze. Za będącego w złej wierze uważa się małżonka, który w chwili zawarcia małżeństwa wiedział o okolicznościach stanowiących podstawę jego unieważnienia.

Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunków małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepis o rozwodzie, przy czym małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego. Więcej w tym zakresie przeczytają Państwo w zakładce rozwód i separacja.

Postępowanie przed Sądem

W celu umożliwienia złożenia pozwu o ustalenie nieistnienia małżeństwa albo unieważnienia małżeństwa konieczne jest udzielenie adwokatowi odpowiedniego pełnomocnictwa do prowadzenia sprawy. Taka sama sytuacja ma miejsce w przypadku pozwanego. Posiedzenie w sądzie odbywa się przy drzwiach zamkniętych, chyba że obie strony żądają publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża moralności.

Niestawiennictwo powoda powoduje zawieszenie postępowania. Podjęcie postępowania następuje na wniosek powoda, nie wcześniej niż po upływie trzech miesięcy od dnia zawieszenia postępowania. W razie niezgłoszenia takiego wniosku w ciągu roku po zawieszeniu, sąd umorzy postępowanie.

Jeżeli strona wezwana do osobistego stawiennictwa nie stawie się bez usprawiedliwionych powodów na posiedzenie, sąd może skazać ją na grzywnę, nie może jednak nakazać przymusowego sprowadzenia jej do sądu.
Małoletni, którzy nie ukończyli lat trzynastu, a zstępni stron, którzy nie ukończyli lat siedemnastu, nie mogą być przesłuchiwani w charakterze świadków.

W sprawach o unieważnienie małżeństwa sąd jest związany żądaniem powoda i nie może orzec co do przedmiotu nieobjętego żądaniem. W szczególności sąd nie może unieważnić małżeństwa na innej podstawie niż żądał powód, jak również nie jest możliwe orzeczenie separacji czy rozwodu w sytuacji, gdy powód żądał unieważnienia małżeństwa.

Jaka jest wysokość opłaty od pozwu?

Opłatę od pozwu o ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa albo o unieważnienie małżeństwa wynosi 200 zł.

Który sąd jest właściwy?

W przypadku powództwa o unieważnienie małżeństwa i ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa wyłącznie właściwy jest Sąd Okręgowy, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.