Pojęcie.

Brak ograniczeń w swobodzie decydowanie przez spadkodawcą o swoim majątku na wypadek śmierci może prowadzić do pokrzywdzenia osób najbliższych spadkodawcy.
Może dojść do sytuacji, w której spadkodawca rozdysponuje swój majątek na rzecz osoby niespokrewnionej, nie przekraczając nawet części majątku małżonkowi lub dzieciom.
Instytucja zachowku w pewnym zakresie chroni osoby najbliżej spadkodawcy.

Zachowek to roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej przysługujące określonym osobom najbliższym spadkodawcy w stosunku do spadkobierców powołanych do dziedziczenia.

Podmioty uprawnione do zachowku.

Krąg osób uprawnionych do zachowku został określony w ustawie stosunkowo wąsko, z uwzględnieniem bliskiej więzi rodzinnej uprawnionych ze spadkodawcą.
Są to: zstępni spadkodawcy, małżonek spadkodawcy oraz rodzice spadkodawcy.

Komu nie przysługuje uprawnienie do zachowku?

Uprawnienie do zachowku nie przysługuje:

• osobom, które zostały uznane za niegodne, odrzuciły spadek lub zrzekły się dziedziczenia przypadającego im z ustawy – są traktowane tak, jakby nie dożyły otwarcia spadku;
• małżonkowi, w stosunku do którego spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu z jego winy, a żądanie było uzasadnione;
• osobom wydziedziczonym przez spadkodawcę.

Jak obliczyć wysokość zachowku?

Wysokość zachowku nie jest określoną stałą wartością. Przede wszystkim, aby móc obliczyć jego wartość na początku ustala się udział, jaki przypadłby danej osobie, jeśli spadkodawca nie pozostawiłby testamentu. Następnymi istotnymi elementami jest m.in. wiek bądź zdolność do pracy uprawnionego do zachowku.
Co do zasady uprawnionemu do zachowku przysługuje 1/2 wartości udziału spadkowego. Natomiast w przypadku, jeśli osobą uprawnioną jest małoletni bądź osoba trwale niezdolna do pracy to w takiej sytuacji przysługuje jej 2/3 wartości udziału spadkowego jaki by jej przypadł przy dziedziczeniu ustawowym.

Jakie darowizny nie podlegają doliczeniu do spadku?

Darowizny niepodlegające doliczeniu:

•  drobne darowizny zwyczajowo przyjęte w danych stosunkach;
•  darowizny dokonane przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, jeżeli zostały dokonane na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku;
•  darowizny dokonane w czasie, gdy spadkodawca nie miał jeszcze zstępnych, chyba, że zostały dokonane na mniej niż 300 dni przed urodzeniem się zstępnego;
•  darowizny dokonane przed zawarciem małżeństwa;

Przedawnienie.

Roszczenie uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.
Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu zapisu windykacyjnego lub darowizny otrzymanych od spadkodawcy przedawniają się z upływem 5 lat od otwarcia spadku.

Opłata od pozwu o zachowek.

Wysokość wpisu sądowego w sprawie o zachowek wynosi 5 % wartości przedmiotu sporu tj. kwoty pieniężnej z tytułu zachowku.