Zgodnie z art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim, w przypadku spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą.
Co to jest całkowity koszt kredytu?
Na całkowity koszt kredytu składają się wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w szczególności, gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta.
Stanowisko banków.
Niestety banki utrzymują stanowisko, że prowizja bankowa za udzielenie kredytu, choć stanowi element całkowitego kosztu kredytu, to nie podlega rekalkulacji w przypadku wcześniejszej całkowitej lub częściowej spłaty kredytu. W ocenie banków prowizja za udzielenie kredytu stanowi wynagrodzenia banku za czynności w całości realizowane wraz z chwilą uruchomienia kredytu zgodnie z umową i jej wysokość nie jest uzależniona od okresu obowiązywania umowy.
Stanowisko Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Z uwagi na powyższe podejście banków odnośnie zwrotu prowizji za wcześniejszą całkowitą lub częściową spłatę kredytu swoje wspólne stanowisko przedstawili w dniu 16 maja 2016 roku Rzecznik Finansowy i Prezes Urzędy Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Zgodnie z ich opinią art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim należy rozumieć w ten sposób, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego następuje obniżenie wszystkich możliwych kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i niezależnie od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorcę, z tymże wyjątkiem, iż redukcja ta ma charakter proporcjonalnych, tj. odnosi się do okresu od dnia faktycznej spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie.
Z uwagi na to, że przepisy ustawy stanowią implementację prawa unijnego, koniecznym jest również przytoczenie treści art. 16 ust. 1 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki (Dz.U. L. 133 z 22.5.2008; dalej: Dyrektywa) z którego wynika, że konsument ma prawo w każdym czasie spłacić w całości lub w części swoje zobowiązania wynikające z umowy o kredyt. W takich przypadkach jest on uprawniony do uzyskania obniżki całkowitego kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy.
Stanowisko sądów polskich.
Niestety na tą chwilę stanowisko sądów w tej kwestii jest rozbieżne. W jednym orzeczeniu Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie sygn. akt XXVII Ca 479/19 z dnia 05.06.2018 r. przychylił się do stanowiska banków i uznał, że koszty pobierane jednorazowo za określone czynności lub usługi (np. opłata przygotowawcza pokrywająca koszty udzielenie kredytu, prowizja pośrednika za zawarcie umowy kredytowej) nie ulegają obniżeniu w razie spłaty kredytu przed terminem.
Natomiast Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z dnia 22.06.2017 roku w sprawie sygn. akt III Ca 10/17 wskazał, że zgodnie z literalnym brzemieniem art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.u. z 2016 r. poz 1528 ze zm.) przepis ten obejmuje swoim zakresem całkowity koszt kredytu. Definicja całkowitego kosztu kredytu zawarta została z kolei w art. 5 pkt 6 tej ustawy, obejmuje wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w przypadku, gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Tym samym art. 49 ust. 1 ustawy nie wyłącza przedmiotowo możliwości obniżenia żadnego z rodzajów kosztów określonych w art. 5 pkt 6 ustawy. Jedyny wyjątek polega na tym, że obniżenie kosztów na charakter proporcjonalny w tym sensie, że ograniczone jest do okresu od dnia faktycznej spłaty do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie. Do tego właśnie sprowadza się sens tego ograniczenia, a taką interpretację potwierdza ostatnia część zdania w art. 49 ust. 1 ustawy, zgodnie z którą obniżeniu podlegają nawet te koszty, które konsument poniósł przed spłatą kredytu. Oznacza to, że intencją ustawodawcy było, aby nie różnicować możliwości obniżenia kosztu kredytu w zależności od tego, jaki charakter ma ten koszt i w jakim czasie został poniesiony. Istotą i celem tego rozwiązania jest zatem ustanowienie proporcjonalnej redukcji całkowitego kosztu kredytu – niezależnie od tego, kiedy ten koszt został poniesiony przez kredytobiorcę
Stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w dniu 11 września 2019 roku wydał orzeczenie, w którym wskazał, że artykuł 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/We z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta.
Powyższe orzeczenie zostało wydane z uwagi na wniosek Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku o wydanie orzeczenie w trybie prejudycjalnym.
Mając na uwadze powyższe, stanowisko przedstawiane przez banki w zakresie zwrotu prowizji, uznać należy za błędne. Każda osoba, która wcześniej w całości lub w części spłaciła kredyt ma prawo żądać od banku zwrotu uiszczonej prowizji.
