Roszczeń alimentacyjnych wynikających z art. 60 § 1 i 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, przysługujących jednemu małżonkowi przeciwko drugiemu w przypadku orzeczenia rozwodu można dochodzić już w procesie rozwodowym. Małżonek może dochodzić alimentów poprzez ich żądanie wyrażone w pozwie albo też w toku procesu. Żądanie takie również może złożyć pozwany małżonek. Niedopuszczalne jest natomiast wniesienie przez małżonka powództwa wzajemnego.
Czy postępowanie w sprawie o rozwód to jedyna możliwość dochodzenia alimentów od małżonka?
Nie. Roszczeń alimentacyjnych o których mowa powyżej można dochodzić w odrębnym procesie, już po prawomocnym orzeczeniu rozwodu.
Jakie są przesłanki obowiązku alimentacyjnego między małżonkami, kiedy można żądać alimentów od małżonka?
Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Co to oznacza? Jest to sytuacja, która dotyczy rozwodu bez orzekania o winie (każdy z małżonków jest uznany za niewinnego) bądź z orzeczeniem winy obu stron (każdy z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego).
Przesłanką konieczną do zasądzenia alimentów w tym przypadku jest wykazanie stanu niedostatku. Co prawda określenie to nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę, niemniej jednak oznacza niemożność zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb. Stan ten nie musi istnieć w chwili orzeczenia rozwodu, według bowiem przeważającego poglądu żądanie świadczeń alimentacyjnych jest uzasadnione także wtedy, gdy uprawniony do alimentów małżonek znalazł się w niedostatku dopiero po upływie pewnego czasu od orzeczenia rozwodu.
Co w sytuacji, gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego stron?
Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Przyjmuje się, iż musi zostać udowodnione, że po rozwodzie małżonek uprawniony będzie miał sytuację materialną gorszą niż w małżeństwie oraz że to pogorszenie ma charakter istotny.
Nie oznacza to jednak aż niedostatku, czyli uprawniony może zaspokajać swoje usprawiedliwione potrzeby, a nawet potrzeby wyższego rzędu, i to na poziomie wyższym niż przeciętny w społeczeństwie, ale jednocześnie na poziomie niższym niż dotychczas w małżeństwie. Obowiązek udowodnienia tej przesłanki, a ściślej, tych obu przesłanek, tj. pogorszenia oraz istotności – obciąża uprawnionego.
Czy obowiązek alimentacyjny orzeka się na określony czas?
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże, gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
